CooKit: KOken op ZONne-energie!

Het vierde project dat AfricAlive bezoekt is het KoZon project. In Bamako, de hoofdstad van Mali, zijn we te gast bij Zeynep Guisse, wij mogen ‘Ina’ zeggen. Ina is penningmeesteres van de Malinese vereniging voor gehandicapte vrouwen. Zij heeft ook het contact met stichting KoZon. De stichting KoZon is een Nederlandse instelling die het koken op zonne energie stimuleert. In Bamako steunen zij onder andere de stichting voor gehandicapte vrouwen via de stichting van vrouwelijke ingenieurs van Mali. De CooKit is het kooktoestel op zonne-energie van de vrouwelijke ingenieursvereniging.

De CooKit zelf bestaat uit een stuk karton dat opgevouwen kan worden en dat beplakt is met aluminiumfolie. Daarnaast is er een zwarte pan in een doorzichtige plastic zak. De bediening is simpel, het karton waar de aluminiumfolie op geplakt zit wordt in de vorm van een bak gevouwen en met twee spijkers in die vorm vastgezet. De zwarte pan met het te koken eten wordt in de doorzichtige plastic zak gedaan en de zak wordt dichtgemaakt. De zak met de pan wordt in de kartonnen bak geplaatst en het geheel wordt in de zon gezet. Binnen enkele minuten is de pan al gloeiend heet. Twee á drie uur later is het eten gaar.

De werking van de CooKit is even eenvoudig als de bediening. Het aluminiumfolie dat op het karton geplakt is reflecteert de zonnestralen naar het centrum van de kartonnen bak. De pan absorbeert de zonnestralen en wordt hierdoor warm. De zwarte kleur is om zoveel mogelijk zonlicht te absorberen. De pan wordt heet en zal dus ook hitte afstaan aan de omgeving, vandaar dat de plastic zak om de pan heen zit. De plastic zak laat wel zonlicht door maar houdt tegelijkertijd de warmte die van de pan afkomt vast. Na het koken kan de kartonnen doos makkelijk opgevouwen en opgeborgen worden. De CooKit is in opgevouwen vorm niet groter dan het formaat van een A4-tje.

Zeynep Guisse a.k.a. “Ina”

Ina vertelt ons dat de CooKit voordelen biedt voor, in het bijzonder, gehandicapte vrouwen. Dit voordeel is te vinden op sociaal vlak. We spreken met een Lepra patiente in een lepra kamp in Bamako. Lepra is een aandoening van de gevoelszenuwen waardoor onder andere pijnprikkels niet meer gevoeld worden. Zij vertelde ons dat het grootste probleem voor een lepra patient tijdens het koken ligt in het niet kunnen voelen van hitte. Hierdoor verbrandt zij haar handen zonder het te voelen. In de praktijk komt het erop neer dat een lepra patient niet meer kookt en dus minder kan toevoegen aan het huishouden. De sociale positie van een lepra patient wordt hierdoor verlaagd. Door de CooKit kan zij weer volledig meedraaien in het gezinsleven en helpen met de maaltijden. Deze nieuwe vorm van koken trekt ook de aandacht van haar omgeving wat haar sociale positie ten goede komt.

De gehandicapte vrouwen ontvangen een training en een CooKit (zonne kooktoestel) voor de prijs van 1.500,- CFA (€ 2,25) Hiermee kunnen de vrouwen koken op zonne-energie voor een voordelige prijs. Stichting KoZon steunt dit project met 6.000,- CFA (€ 9,00) per toestel. Hierdoor wordt het toestel betaalbaar voor de onderste laag van de samenleving.

De CooKit in Actie!!
De simpelheid van de CooKit en de eenvoud van de bediening, gecombineerd met het zonnige klimaat in Mali verklaren het succes van de CooKit aldaar. De voordelen van de CooKit ten opzichte van traditioneel houtvuur, kolen of gas zijn legio. Op economisch vlak bespaart de gebruiker ongeveer 100,- CFA (€ 0,15) per dag aan hout, dit is per maand 3000,- CFA (€ 4,50). Omdat het maandloon van een arme familie vaak niet boven de € 30,- uitkomt is dit een substantiele besparing. Met dit geld koopt de eigenares bijvoorbeeld handelswaar die zij dan weer op de markt kan verkopen. De CooKit bespaart ook tijd, omdat het koken niet meer onder toezicht hoeft te gebeuren. Een vuur moet bewaakt worden maar bij de CooKit kan men gewoon weglopen en bijvoorbeeld boodschappen doen, werken op het veld, handelen op de markt, etcetera. Bij terugkomst is de maaltijd klaar.

Op het vlak van gezondheid en millieu biedt de CooKit het voordeel dat kookvocht niet meer verdampt, alle voedingstoffen blijven zo in het eten zitten. Ook water wordt bespaard met de CooKit. Omdat er niets meer verdampt hoeft geen water meer aan het eten toegevoegd te worden, maar ook eieren kunnen bijvoorbeeld gekookt worden zonder water. De waterbesparing is gering maar voor een land dat voor het grootste gedeelte uit woestijn bestaat is elke druppel waardevol.
Ook vermindert het gebruik van de CooKit houtkap. Ontbossing is een groot probleem met als twee voornaamste nadelen, een reductie in CO2 opname en het oprukken van de woestijn. Masaal gebruik van de CooKit vermindert de vraag naar brandhout en houtskool. Brandhout en houtskool zijn namelijk de belangrijkste energiebronnen in Mali.

Een verscheidenheid aan gerechten…

De CooKit heeft zeer veel voordelen op economisch, millieu en sociaal gebied. AfricAlive is dan ook zeer verheugd dat zij dit project kon verslaan. Wij steunen het project van harte en zien het als een voorbeeld voor duurzame ontwikkeling in Afrika.

Afrikaanse perikelen

Vandaag zijn er al weer 7 weken verstreken sinds ons vertrek uit Delft. Een tijd waarin ik langzaamaan gewend ben geraakt aan alle Afrikaanse perikelen om ons heen. En hoewel het nog steeds dagelijks genieten is van de absurde dingen die er om ons heen gebeuren, sta ik er eigenlijk niet meer zo bij stil. Tot het moment dat ik aan Nederland denk en de twee werelden naast elkaar leg. Als monteur van het team zal ik me eens focussen op wat er om ons heen rondrijdt, of eigenlijk wat niet meer.

Want er rijdt hier een nogal bonte verzameling vervoersmiddelen rond. Van met plamuur en ijzerdraadjes bij elkaar gehouden barrels – waarvan het echt bewonderenswaardig is dat ze nog rijden – tot gloednieuwe Hummers en werkelijk alles ertussen in. En terwijl de meeste vrachtwagens een wedstrijdje doen wie de meeste lading kan meenemen, vraag je je af hoe het mogelijk is dat sommige van die moderne auto’s nog zonder krassen rondrijden. Hebben we het in Nederland wel eens over de ‘asfalt-jungle’, hier hebben we het in de steden over de ‘asfalt-guerrilla’, een strijd waar pas echt het recht van de sterkste geldt en waar Alexander helaas ook over kan meepraten.

Ik heb m’n wagen volgeladen…

Maar goed: Oude auto’s plus guerrilla plus veel te zwaar beladen dus. Want hoewel je in eerste instantie nog respect had dat die vrachtwagen zo veel lading kon meenemen, naast het gelijktijdig aanleggen van het beste rookgordijn dat je ooit uit een uitlaat hebt zien komen, blijkt het toch niet altijd goed te gaan. Tijdens de rit vanuit Kumasi naar Accra, waar we nu zitten, stonden er dan ook diverse pechgevalletjes langs de kant. Zo stond er een oplegger die dwars doormidden was gebroken en de bijbehorende truck met z’n wieltjes in de lucht bungelde, een vrachtwagen waarvan de cabine was afgebroken en voorover bungelde, een bus waarvan het complete motorblok 5 meter erachter lag, meerder vrachtwagens met het complete blok of ‘slechts’ de versnellingsbak eronderuit en een vrachtwagen waarvan het differentieel in tweeën was gebroken en de inhoud ervan was verspreid over het wegdek.

Lekker…

Maar ja, als je vrachtwagen stuk is, dan repareer je ‘m toch gewoon? Omdat het in Afrika niet mogelijk is om je vrachtwagen achter te laten, en de ANWB bellen ook lastig wordt, ben je hier veroordeeld tot het ter plekke repareren van je huis op wielen en dat gebeurt dan ook volop. Want tja, motor stuk, hup complete motorblok eronderuit, en dan naast je vrachtwagen in de berm langs de weg uiteraard het liefst met z’n zessen tegelijk – het complete blok openschroeven, en dan ook echt openschroeven, dus cilinderkop eraf en zuigers eruit als dat nodig blijkt te zijn. Ik ben benieuwd of zo’n vrachtwagen het na z’n ‘onderhoudsbeurt’ weer doet. Ook ben ik benieuwd hoe ze dat blok er eerst uit hebben gekregen, en vervolgens er weer onder weten te hijsen… Een duidelijk gevalletje van T.I.A.

Dogon County

Oh ja, en we zijn ook vanuit Djenné via de Dogon Vallei in Mali naar Accra de hoofdstad van Ghana gereden, waar het af en toe duideiljk was dat het regenseizoen is begonnen.

Is het al nacht?

De trip, het vervolg..

Na een aantal dagen genoodzaakt in Bamako te zitten was dan het moment aangebroken om de reis weer te hervatten. Het was een vreemd gevoel om Alex achter te moeten laten in Bamako. Na 6 weken intensieve omgang als team ga je zijn vaak smakeloze grappen en grollen toch missen. We overnachten die avond in het plaatsje San in hotel Relax.

De volgende dag gaan wij naar Djenné om de grootste moddermoskee van de wereld te bezoeken en te documenteren. Om in Djenné te komen moet je een rivier oversteken. Dat hier ooit een brug gezeten heeft blijkt uit de halve dam die er nog staat. Het stukje water wat er overbrugd moet worden is maximaal 8m Het pontje wat heen en weer vaart legt niet 100% aan, waardoor je genoodzaakt wordt om een stukje door het water te gaan. Tussen wal en schip belanden heeft hier in Afrika blijkbaar wel een goede betekenis want van geen kant kun je nu ineens 2 kanten op!

pontje.jpg

We waren al gewaarschuwd voor opdringerige mannen die zich als gids profileerden en waren dus op onze hoede. Op het plein voor de moskee begon het circus dan ook als verwacht. We kwamen aanrijden op het plein voor de moskee en als mieren die op zoetigheid afkomen hadden we hier erg veel mannetjes die zich voordeden als een betrouwbare goedkope en engels sprekende gids. Men kon van alles regelen. De mooiste uitzichten van verschillende dakterassen en een kijkje binnein in de moskee. Aangezien ik toch wat shots wou hebben zijn we na een onderhandeling toch met een gids in zee gegaan. De schoenen moesten logscherwijs uit, eerst wou ik mijn nikies niet afgeven uit angst ze niet weer terug te krijgen. Maar ik stelde mezelf gerust. Want als het wél zo zou zijn en ik op slippers terug had moeten gaan, wist ik zeker dat Allah ze zou straffen!

De moskee was van buiten indrukwekkend. Van binnen was deze door het hoge plafond, rieten matjes op de grond, stille sfeer en bogen die als poorten fungeerden nog indrukwekkender. Net als in de bieb in NL mocht je ook hier geen kabaal maken. Voor Hans, Robert Jan en mij was het dus stilletjes genieten, foto’s maken, videomateriaal schieten en weer wegwezen.

Na een lunch in een dorp verderop waar we door een local zijn afgezet met een stuk brood, zijn wij verder gereden. Dachten we dat we door de moddermoskee de bezienswaardigheid van de dag gehad hadden, vielen we ineens met onze neus in de boter door een stukje ongerept natuurgebied wat surrealistisch oogde. Even kreeg ik het idee in een levensecht groot Super Mario Land terecht gekomen te zijn. Stoffige wegen in gravel-rood zoals je ze van de oude tennisbanen kent met daarnaast gras nog groener dan de lekkerste appels bij de lokale groenteboer in Nederland, smurfenblauwe lucht met wolken die door de scherpe lijnen zo uit een stripboek leek te komen. Rijdend in de auto, als in een videogame dat je de obstakels op de weg moet ontwijken. Hoe meer obstakels in een bepaalde tijd, des te meer punten. De motorrijders waren ineens geen teammembers meer, maar invaders uit een andere galaxy die je ala James Bond stijl moest afschudden door zoveel mogelijk rood stof te creeeren dat ze je niet meer konden zien

mario.jpg

De rit was leuk en zoals zoveel leuke dingen in het leven was deze ook te kort want voordat we het wisten kwamen we aan in Bankass. Het volgende plaatsje waar we zouden overnachten. Een hotel hadden we zó gevonden. In het hotel hadden we ook nog eens de keuze uit 2 slaapopties, Een normale kamer met ventilator of een matras mét klamboe op het dak van het hotel. Met een heldere nacht in het vooruitzicht was deze laatste en ook nog eens goedkopere optie de ultieme kans om een nacht onder de prachtige sterrenhemel door te brengen. Dat dit een slechte keuze was geweest bleek later in de nacht om 1.30 Het hotel personeel maakte ons hardhandig wakker om te vertellen dat het binnen 3 minuten zou gaan stormen en onweren en dat het voor ons beter was om het dak te verlaten. Ben ik in de afgelopen 6 weken erachter gekomen dat een groot deel van de groep moeite heeft met opstaan ’s ochtends. Ik heb ze nu in zelfs minder dan 2 minuten naar beneden zien rennen. Met matras, tas, klamboe én deken onder de arm! We hebben de nacht vervolgd op het terras met een rieten afdak. De constante flitsen in het pikkedonker, het dak wat de neiging had om eraf te vliegen, het geluid van harde regen druppels en de wind met minimaal kracht 10. Voor mij had het iets rustgevends. Ik heb die avond dan ook stormachtig goed geslapen.

Een ongeluk zit in een klein hoekje

Wij zitten nu nog steeds in de hoofdstad van Mali, Bamako en eigenlijk langer dan wij gepland hadden. Het noodlot heeft toegeslagen en wij zijn beproefd op fysieke en mentale uitdagingen. Vooral één persoon binnen de expeditie heeft dit ondervangen en dat is Alexander.

De dag voor ons geplande vertrek, drie dagen geleden, heeft Alexander een ongeluk gehad met de motor.
Temperaturen van over de 35 graden, een overbevuilde, chaotische stad waarbij regel en wet van het verkeer bij de minuut genegeert wordt door alles en iedereen en een staat van expeditiestress, zorgden voor de juiste ingrediënten om op een gegeven moment de concentratie te verliezen.

Bij een onoverzichtelijke kruispunt werd Alexander afgeleid door een auto die van links kwam, waardoor het gezichtsveld aan de rechterhand genegeerd werd. Op dat moment stak hij toch de straat over en kwam er van de rechterkant een taxi die hem niet kon ontwijken. Honderden gedachtes gingen door Alexander’s hoofd, waarbij de belangrijkste was dat hij niet meer kon ontsnappen: Een keuze om hard de rem in te drukken of vol het gas open te trekken, resulteerde in een acceleratie van Alexander waardoor de taxi hem aan de achterkant raakte. Hij maakte keihard kennis met het bevuilde en bestofte asfalt van Bamako en bewerkstelligde dat tientallen mensen om zich heen met afschuw, hand voor de mond en extreme schrik naar het voorval keken. Het moment van botsing totdat Alexander het asfalt raakte, was naar verluit een mengelmoes van honderden gedachten waarbij machteloosheid, ongerustheid, pech en stommiteit een spel van touwtrekken voerden, om welke gedachte de overhand had. Vanaf het moment van de val totdat hij in een taxi richting ziekenhuis werd vervoerd, waren het alleen maar flitsen die hij zich kon herinneren: de erge pijn aan de rechterkant, verschrikte mensen om zich heen die helemaal niets deden, de standvastigheid van Alexander dat hij zijn motorsleutel persé terug moest krijgen zodat de motor niet gestolen zou worden en de chaos die het hele voorval om zich heen had veroorzaakt: een soort roes of gevoel van extreme koorts en pijn in een chaotische menigte die je alleen maar op TV ziet als er weer eens een aanslag is geweest in het Midden Oosten.

Het lot zat Alexander niet mee en het ene ellendige element voegde zich toe aan het andere. Zonder geld en telefoon op zak kon hij ons niet bereiken en het feit dat hij alleen op pad was gegaan, zorgde er alleen maar voor dat de situatie erger werd. Ook in het ziekenhuis waar hij werd binnengebracht, gold de filosofie van TIA (This is Africa) waar wij altijd lacherig over doen. Deze filosofie ondervond hij nu zelf ook: Hij werd op de tafel gesmakt, overal krijsende mensen om hem heen op de eerste hulp en niemand die zijn bloedingen wilde verzorgen. Twee tetanus prikken maakte de ellende compleet: De bezorgdheid van Alexander over de belabberde hygiëne in Afrika, het feit dat niemand een poot uitstak om hem te helpen en dat wij er niet waren, droegen bij aan een gevoel van reddeloosheid. Dit is geen continent om dit soort dingen mee te maken.

Alex krijgt directe hulp

Maar bij elk ongeluk hoort ook weer een geluk en Alexander wist nog het telefoonnummer van zijn zus Sylvia en die belde hij op, waarna zij ons weer belde. Toen wij op de hoogte gesteld waren, hebben wij meteen gehandeld: Doenan met zijn goede Frans en Hans voor de medische ondersteuning gingen direct naar het ziekenhuis. Robbert-Jan en Uudzuu gingen de motor zoeken en ik bleef achter om het geheel te coördineren. Beide werden gevonden en Alexander keerde die avond verwond terug naar ons hostel. De motor stond toen bij de politie.

Alexander

Vanaf het moment dat wij bij Alexander waren, gaven we hem alle verzorging en hulp dat nodig was. Advies uit Nederland, de kennis van Hans en enkele basis faciliteiten die hier voorhanden waren, waren goed genoeg om de diagnose vast te stellen:
Alexander heeft een gebroken sleutelbeen aan de rechterkant, een gekneusde rib, wonden op zijn beide benen en handen, schaafwonden over de hele rechterkant van zijn lichaam en twee gebroken kiezen. De afgelopen dagen hebben wij met de medische spullen die wij mee hadden hem goed kunnen verzorgen, zijn kiezen zijn bij een ‘Westerse’ tandarts gemaakt (getrokken) en zijn herstel gaat zeer goed.

De Rontchenfoto

De motor

De motor had schade aan de rechterkant. Het stuur was naar voren geklapt en verbogen, waarbij rem-en gas leidingen gebroken waren. Het rek waar de zijkoffers aan zit wat aan het frame zit, was verbogen en flinke schuifschade was te zien op de rechter kant. Afgelopen twee dagen hebben Doenan en Robbert-Jan, de motor gedemonteerd, nieuwe onderdelen gezocht en de motor weer opgelapt. Yamaha is echt een fijn stukje Japanse degelijkheid: Met lokale onderdelen en het feit dat de motor erg goed in elkaar zit, was vandaag uiteindelijk de testrit met de opgelapte motor. Geen verbuigingen, geen scheuren en geen rare geluiden. Het motorblok werkt prima en de rest van de motor is in prima staat. Naar mijn mening ligt het ook zeker aan de techniek en robuustheid van deze motor dat wij morgen weer op pad kunnen, maar ook niet in het minst de samenwerking en vakkundigheid van Robbert-Jan en Doenan die ervoor zorgen dat wij heel snel die motor weer kunnen gebruiken: De vergelijking met hoe de motor er aan toe was en hoe hij nu loopt, concludeert ons dat dit een prima apparaat is om zelfs dit soort ongelukken te weerstaan en het redelijk makkelijk te repareren.

Conclusie

Zoals de situatie nu voorstaat, gaat het herstel van Alexander erg voorspoedig, maar hij heeft zijn rust nodig. Hij zal 2 tot 3 weken moeten herstellen zonder in de auto te zitten, omdat dat nog te zwaar is. De karavaan moet wel door, dus morgen zullen wij richting Burkina Faso vertrekken en zal Alexander hier in Bamako verblijven, waar hij de verzorging en rust krijgt om te herstellen. Als hij goed herstelt, zal hij ons achterna vliegen en dan de reis vervolgen.
Maakt u zich geen zorgen, Alexander is in goede handen en wij hebben alles eraan gedaan om de situatie zo goed mogelijk te regelen.

The real deal

uudz.jpg

Mali, bekend van Timbouctou en de modder moskee in Djenne, is na Senegal en Gambia het land waar we nu zitten. Op het moment zijn Doenan en Uudzuu bij het project Kozon. Hier koken gehandicapte vrouwen op zonne-energie. Hier later meer over.

knakworsten-lunch.jpg

kramperen.jpg

Omdat we vanuit Delft een geheel professioneel uitgeruste campingset bij ons voeren, voelden we ons eergisteren na ruim een maand dan toch genoodzaakt te gaan kamperen. Hierbij speelde ook mee dat het donker werd en dat er daar in de gehele omgeving geen accommodatie te vinden was. Al snel hadden we een mooi plekje gevonden, ingesloten door een aantal bomen, ongeveer drie kilometer van de weg vandaan.
Er waren wat gemengde gevoelens over deze “bush experience” en dit werd al snel versterkt door de aanwezigheid van een dozijn spinnen zo groot als muizen die zich aangetrokken voelden door het kampvuur. ’s Ochtends kwam kam hier ook nog een schorpioen bij. Maar wat vaak zo is met dit soort momenten is dat je door te lachen de situatie de baas blijft. Al snel waren de spinnen vergeten en haalden we ons vermaak uit statief en camera. Zie hier het artistieke resultaat.

teamfoto.jpg

Tot voor kort waren motors en auto nog blinkend schoon, maar na wat ploeteren in de malinese modder is vooral de Pathfinder van boven tot onder bedekt met een laag dikke rode brei.

pathfinder.jpg

In de straten van Bamako, een heksenketel waar chaos orde schept, zijn Bogdan en ik gister 16 euro lichter gemaakt. Bij de aankoop van een stel speelkaarten met Ronaldinho pronkend op de voorkant waren we, bleek snel, met de verkeerde persoon in zee gegaan. Na een straffe onderhandeling waarbij we 1/3 van de prijs haalden, overtuigd zijnde van het feit dat deze man de eigenaar van het kraampje was, gaven we hem geld. Hierop vertelde hij dat hij geen wisselgeld meer had en dit moest gaan halen; hierna hebben we hem nooit weer gezien. Het gekke aan dit hele voorval is dat de 5 mensen die zich geroepen voelden zich met de onderhandeling te bemoeien, inclusief het vrouwtje die de kaarten verkocht, niks deden. Maar ach, T.I.A, weer een wijze les uit Afrika; Nooit zomaar je geld overhandigen zonder dat je wisselgeld ziet.

1-plus-1-is-2-tia.jpg